-
1 күңел (уй, фекер) берлеге
единодушие -
2 ниҙең дә булһа эске берлеге
внутреннее единство чего-л. -
3 фекер (ҡараш) берлеге
единомыслие -
4 фекерҙәр берлеге
единство мнений -
5 фекерҙәштәр берлеге
союз единомышленников -
6 берлек
сущ.1) мат. едини́ца, ци́фра оди́н2) (оди́н) рубль, рублёвкакәгазь берлек — бума́жный рубль
берлегең юкмы — нет ли у тебя́ рубля́?
берлек акча — рубль, рублёвка
3) лингв.; см. берлек сан4)а) еди́нство, едине́ние, сплочённость, солида́рность, содру́жествоберлек барда - тереклек бар — погов. где есть еди́нство, там есть и жизнь
интернациональ берлек — интернациона́льная солида́рность
теория белән практика берлеге — еди́нство тео́рии с пра́ктикой
б) как первый компонент слов едино-күңел берлеге — единоду́шие
карашлар берлеге — единомы́слие
5) о́бщность, взаи́мностьфикерләр берлеге — о́бщность мне́ний
6) гармо́ниятабигать берлеге — гармо́ния приро́ды
күңелләр берлеге — гармо́ния душ
• -
7 ганганә
сущ.; уст.тради́циятел, гадәт вә ганганә берлеге — еди́нство языка́, обы́чаев и тради́ций
-
8 гая
сущ.; уст.1) коне́ц; край, преде́лмаксатларының гаясе — преде́л жела́ний
бәхет-рәхәтнең гаясенә җитү — дойти́ до преде́ла сча́стья
хәерчелекнең гаясендә булу — быть на гра́ни нищеты́; быть кра́йне бе́дным
гомернең гаясе — коне́ц жи́зни, после́дние дни жи́зни
2)а) цель; стремле́ние, жела́ние, наме́рениемөкатдәс гая — свяще́нная цель
гаяләр берлеге — о́бщность це́ли, стремле́ния
гаягә ирешү — дости́чь це́ли
б) иде́я, ве́яниеяңа гаяләр — но́вые ве́яния
-
9 дөнья
сущ.1) мир, вселе́нная, мирозда́ние книжн.; поднебе́сная уст.; народно-поэт. || мирово́йдөньяның берлеге — еди́нство ми́ра
дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной
объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир
2)а) мир, свет, земно́й шар, плане́та || мирово́йдөнья кисәкләре — ча́сти све́та
бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир
дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт
дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)
дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра
дөнья сугышы — мирова́я война́
дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок
б) (весь) мир, (весь) свет, все лю́ди, всё челове́чествомоны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)
бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным
дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас
дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)
3) мир, среда́, укла́д жи́зни (обще́ственный) стройантик дөнья — анти́чный мир
иске дөнья — ста́рый мир
капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй
дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир
4) мир, (окружа́ющая) среда́, сфе́рахайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна
үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра
су асты дөньясы — подво́дный мир
җир асты дөньясы — подзе́мный мир
5)а) жизнь, житьё || жите́йский, мирско́йдөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми
дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит
дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь
дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни
дөнья эшләре — жите́йские дела́
дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́
••дөнья дөнья инде — погов. жизнь есть жизнь
дөнья - үлемле, көн - ахшамлы — посл. ≈ всему́ есть коне́ц (преде́л)
б) рел. жизнь, мир (земно́й, загро́бный)бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь
теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)
фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир
дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется
6) в разн. знач. мир, о́бласть, сфе́ра (кого-л., чего-л.)музыка дөньясы — мир му́зыки
әдәбият дөньясы — мир литерату́ры
коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в
матурлык дөньясы — мир красоты́
фән дөньясы — нау́чный мир
кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка
уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей
7) разг.; в знач. нареч. о́чень мно́го, у́ймамәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду
дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени
эш дөнья — у́йма дел
дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег
•- дөнья күләмендәге
- дөньяны сиземләү
- дөньяны тою
- дөнья төзелеше
- дөнья хәбәрләре
- дөнья хәлләре
- дөньяга караш
- дөньяга мөнәсәбәт
- дөньяны аңлау••дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо
дөнья ачылу — ( кому) откры́тие ми́ра (жи́зни)
дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)
дөнья бабай — жизнь-нужда́
дөнья байлыгы — ро́скошь
дөнья бәясе — на вес зо́лота
дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й
дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни
дөнья белән саубуллашу — прости́ться с жи́знью ( умереть)
дөнья бетү — см. ахыр заман
дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить
дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)
дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту
дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́
дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный
дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся
дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х
дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет
дөнья каруны — прост. мирое́д, жа́дина
дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся
дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества
дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный
дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)
дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)
дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться
дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)
дөнья кую — сконча́ться, преста́виться
дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном
дөнья күрмәгән — не позна́вший жи́зни, нео́пытный; ма́ло ка́ши ел прост.
дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся
дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь
дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на
дөнья сираты — уст. прохожде́ние призывно́й коми́ссии
дөнья терәге (дөнья тоткасы) — опо́ра жи́зни; подде́ржка (в чём-л.)
дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)
дөнья төзәлү (дөнья рәтләнү; дөнья җайлану) — ула́диться, нала́диться, устро́иться ( о жизни)
дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́
дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен
дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра
дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую
дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать
дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром
дөньяга килү — появи́ться на свет; роди́ться ( о ребёнке)
дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)
дөньяга күренерлеген калдырмау (дөньяга чыгарлыгын калдырмау; йөзенә күренерлеген калдырмау; йөзенә чыгарлыгын калдырмау) — вы́ставить на позо́р; покры́ть позо́ром книжн.
дөньяга сыймый йөрү (дөньяга сыймастай булып йөрү) — ходи́ть го́голем (ко́зырем) прост.
дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий
дөньяга фаш итү — см. дөньяга чыгару 2)
дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный
дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий
дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер
дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти
дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни
дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни
дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни
дөньядан сәфәр итү — эвф. отправля́ться в мир ино́й; умере́ть
дөньядан югалу — забы́ться
дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)
дөньяны онытып — забы́в обо всём
дөньяны сасыту — наболта́ть с три ко́роба (сплетни о ком-л, о чём-л.)
дөньяны тату — позна́ть жизнь
дөньяны тибеп (дөньясына тибеп) — прост. на широ́кую но́гу; разгу́льно
дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́
дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд
дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном
дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир
дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни
дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны
дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та
дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)
дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся
дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело
дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те
дөньясын таныту — показа́ть, где ра́ки зиму́ют прост.
дөньясын теттереп (дөньясын типтереп; дөньясын җимерттереп) — припева́ючи, разгу́льно; на всю (по́лную) кату́шку прост. (жить, весели́ться, пра́здновать и т. п.)
- дөнья бетерепдөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́
- дөнья бозу
- дөнья бутау
- дөнья кадәр
- дөнья хәтле
- дөнья чаклы
- дөнья күрү
- дөнья малы
- дөнья тулы
- дөнья хәле
- дөнья шаулату
- дөньяга чыгару
- дөньяга чыгу
- дөньядан хәбәрсез
- дөньядан хәбәре юк
- дөньяны күргән
- дөньяны күп күргән
- дөньяны оныту
- дөньяның астын-өскә китерү -
10 закончалыклы
1. прил.; филос.1) закономе́рный; логи́ческий ( связь между событиями)материянең закончалыклы хәрәкәте — закономе́рное движе́ние мате́рии
2) органи́ческий; органи́чный; органи́чески прису́щий (кому-л.; чему-л.)2. нареч.теория белән практиканың закончалыклы (органик) берлеге — органи́ческое еди́нство тео́рии и пра́ктики
закономе́рнотормыш закончалыклы (рәвештә) үсә — жизнь развива́ется закономе́рно
-
11 идарә
сущ.1) управле́ние, руково́дство; администра́ция || управле́нческий, администрати́вныйҗирле идарә — ме́стное управле́ние
идарә органнары — о́рганы управле́ния
завод идарәсе — руково́дство (администра́ция) заво́да
тимер юл идарәсе — управле́ние желе́зной доро́ги
идарә штаты — управле́нческий штат
идарә чыгымнары — администрати́вные расхо́ды
2) правле́ние, конто́ра || правле́нческий, конто́рскийакционерлык җәмгыяте идарәсе — правле́ние акционе́рного о́бщества
идарә әгъзасы — член правле́ния
язучылар берлеге идарәсе — правле́ние сою́за писа́телей
идарә аппараты — правле́нческий аппара́т
3) управле́ние, регули́рование ( как деятельность)хәрәкәт идарәсе — управле́ние движе́нием
4) спец. управле́ние (автоматическое, рулевое, ручное)5) уст. реда́кция (газеты, журнала)•- идарә ителүчәнлек
- идарә итү -
12 мал
I сущ.скот, скоти́на, дома́шнее живо́тное || ско́тный, ско́тскийвак мал — ме́лкий скот
эре мал — кру́пный рога́тый скот
мал азыгы — корм для скота́
мал базары — ско́тный база́р
мал иясенә охшый — (посл.) по хозя́ину и скот
- мал асраучылыкмал колыннан үсә, акча тиеннән җыела — (посл.) копе́йка рубль бережёт (букв. конь выраста́ет из жеребёнка, а де́ньги собира́ются по копе́йке)
- мал борчагы
- мал булу
- мал врачы
- мал докторы
- мал зираты
- мал итү
- мал караучы
- мал кертү
- мал көтүче
- мал куучы
- мал чөгендере
- мал шалканы••II сущ.мал җанлы — забо́тящийся о скоте́ (скоти́не); лю́бящий скот (скоти́ну)
1) иму́щество дви́жимое, состоя́ние; со́бственность; бога́тство; добро́мал берлеге юр. — о́бщность иму́щества, совме́стное по́льзование иму́ществом
мал җыю — нажива́ть (нажи́ть) состоя́ние (бога́тство, добро́)
байның малы - ярлының каны — (погов.) иму́щество богача́ - кровь бедняка́
урланган малда бәрәкәт юк — (погов.) кра́деное добро́ впрок не идёт
мал табылыр, баш табылмас — (погов.) добро́ наживётся, а челове́ка не вернёшь
2) това́р; де́ньги, капита́лмал туплау — накопи́ть капита́л
малны күрсәтеп саталар — (посл.) това́р подаю́т лицо́м ( при продаже)
малны мал таба — (посл.) де́ньги деньгу́ лю́бят (нахо́дят); де́ньги к деньга́м иду́т
саналган мал югалмас — де́ньги счёт лю́бят
3) арго. тип, фрукт, негодя́йаның нинди мал икәнлеге йөзеннән күренеп тора — по его́ лицу́ ви́дно, что он за фрукт
4) арго. красо́ткакара бу малга, ярыйсы бит! — посмотри́ на э́ту красо́тку, ничего́ ведь!
••мал итү — сде́лать поле́зным, приго́дным для чего-л.
мал казану (табу) — добыва́ть (добы́ть, накопля́ть/накопи́ть) состоя́ние; станови́ться/стать состоя́тельным
-
13 орган
I о`ргансущ.1) биол. о́рган ( часть животного или растительного организма)аш кайнату органнары — о́рганы пищеваре́ния
кан әйләнеше органнары — о́рганы кровообраще́ния
вегетатив органнар — вегетати́вные о́рганы
2) о́рган (учреждение, организация)җитәкче органнар — руководя́щие о́рганы
тикшеренү органнары — сле́дственные о́рганы
югары дәүләт органнарына сайлаулар — вы́боры в вы́сшие госуда́рственные о́рганы
сәламәтлек саклау органнары — о́рганы здравоохране́ния
3) о́рган ( печатный)II орга`н"Казан утлары" журналы - Татарстан язучылар берлеге органы — жур-на́л "Каза́нские огни́" - о́рган Сою́за писа́телей Татарста́на
муз.орга́н || орга́нный (концерт, звук)органда уйнау — игра́ть на орга́не
орган музыкасы — орга́нная му́зыка
См. также в других словарях:
Габитов, Хабибулла Абделькадирович — В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Габитов. Хабибулла Абделькадирович Габитов башк. Ғәбитов Хәбибулла Ғәбделҡадир улы 220px Дата рождения: 1886 год( … Википедия
Список активных сепаратистских движений в Европе — Ниже представлен список действующих на 01.01.2012 года сепаратистских движений в Европе. Определение сепаратизм включает в себя как движение за отделение части территории от государства и получение полной независимости, так и получение широкой… … Википедия
диалектика — 1. Табигатьнең, җәмгыятьнең һәм фикерләүнең хәрәкәт үсеш процессы 2. Барлыкка килүнең һәм үсешнең иң гомуми закончалыклары булып капма каршылыклар берлеге һәм көрәше тора дип аңлатучы тәгълимәт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
картель — Капиталистик монополиянең бер формасы – индустриянең бер үк тармагында эш йөртүче капиталистлар берлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
конфедерация — Нин. б. җәмәгать оешмаларының, шулай ук мөстәкыйль дәүләтләрнең берләшмәсе, берлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
никах — 1. Өйләнешүне, гаилә төзүне шәригатьчә, махсус дога укытып беркетү йоласы. Кем. б. хатыны (ире) булу хәле 2. Ир белән хатынның рәсмиләштерелгән гаилә берлеге. НИКАХ УКУ – Никах йоласын башкарганда махсус дога укып, никахны шәригатьчә раслату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
синтез — 1. Фәнни тикшеренүнең бер ысулы: предметны бөтенлекле рәвештә һәм үзара бәйләнештәге кисәкләре өлешләренең берлеге сыйфатында тикшерүдән тора; киресе: анализ. Кушу берләштерү, гомумиләштерү күренеше һәм нәтиҗәсе 2. Химик һәм физик юл белән гади… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төен — и. 1. Җеп, бау, яулык һ. б. ш. ларда бәйләнгән, төйнәлгән урын; шулай ук бау, җеп һ. б. ш. йомшак, озынча әйберләрнең элмәк сыман итеп тарттырылып төйнәлгән өлеше 2. Эченә төрле әйберләр салынып, оч очлары бергә бәйләнгән яулык, тукыма кисәге һ.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урда — Чыңгыз хан дәүләте җимерелгәннән соң барлыкка килгән дәүләтләр исеме һәм аларның башлыклары торган урын. Күчмә кабиләләр берлеге исеме … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
федерация — 1. Мөстәкыйль дәүләтләр, республикалар яки кабиләләр союзлары берләшүе нигезендә төзелгән бөтен бер дәүләт җәмгыятьләр яки оешмалар берлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
